TANKLAR

Tankın Doğuşu

İlk çağlardan beri insanlar darbe tesiri yapacak, dehşet saçacak tahripkar savaş

araçları bulmak için devamlı çaba göstermişlerdir. Bunların çeşitli sonuçlarını,

devirlerinin basit teknolojilerine göre de olsa eski Çinlilerde, Asurlularda, Mısırlılarda,

Romalılarda iki tekerlekli hafif savaş arabaları, kapalı savaş arabaları, orta çağın zırhlı

şövalyeleri ve ağır süvarisi şeklinde görebiliyoruz. Hannibal ve Timur'un filleri de

bugünün tankları gibi kullanılıyordu.

  *Hannibal'ın Savaşçı Filleri
 

Rönesans İtalya'sının meşhur büyük sanatçısı Leonardo da Vinci, üstün hayal

gücü ve başarılı çizimleriyle modern tankın ve zırhlı aracın bir taslağını ortaya

koyabilmiş ve kullanılmasını da aynen şöyle açıklamıştır: “Kapalı, emniyetli ve tahribi

güç savaş arabaları yapıyorum. Bunlar toplarıyla ateş ederek ilerlediklerinde en

kuvvetli düşman safları dahi çözülerek geri çekilmek zorunda kalacaktır. Bunların

arkasından kendi piyademiz emniyetle ve mukavemetsiz ilerleyebilecektir”

 *Leonardo Da Vinci'nin Tasarladığı Oraklı Araba
 

Yüzyıllar boyunca bir çok askeri ve sivil şahıs Leonardo da Vinci gibi kesin

sonuç silâhları yapmaya çalıştılar.

1914 yılında Birinci Dünya Savaşı başladığında taraflar tamamıyla klasik

hareket konseptine bağlı idiler ve o zamana kadar ortaya çıkmış seri ateşli toplar ve

geliştirilmiş makineli tüfekler gibi modern silâhların bu askeri harekât karakterini büyük

ölçüde etkilemeyeceği düşünülüyordu.

1914 yılında savaşa girildiğinde hasım taraflarda bu mücadelenin yıllar, aylar

değil sadece haftalar içerisinde bitirileceğine dair genel bir inanış vardı. Fakat

Fransa'nın kısa zamanda yenilmesini sağlamak amacıyla hazırlanmış olan

SCHLIEFFEN PLÂNI (Şiflen Plânı), yapımcısının istediği şekilde uygulanamayıp

Almanların MARNE' de durdurulması ve Fransa'nın mağlup edilememesi cephede

büyük bir durgunluk yarattı ve İsviçre sınırından başlayıp Manş Denizi kıyılarına kadar

uzanan karşılıklı siper sistemi ile çarpışmalar değişik bir şekil alarak 20 'inci Yüzyılın

ilk büyük savaş gerçeği kendisini gösterdi. Siper harbi ile her iki taraf için çok zayiatlı,

çok kanlı bir dönem başlayarak savaş dört yıl devam etti.

Kasım 1914 sonunda, savaşın başlamasından üç ay sonra İngiliz ve Fransız

zayiatı bir milyon insana yaklaşmıştı. 1915 sonbaharına doğru ise, süvarinin yarma

harekâtı için kullanılmasında ısrar ediliyordu.

Bu görüşlerle 1915 sonuna kadar karşılıklı topçu düellosu ile düşman tahkimat

ve makineli tüfek yuvalarının tahribiyle vakit geçirildi. Bu sırada Yb.Swinton 'un

gayretleri sona yaklaşıyordu. Swinton, Fransa'daki muharebelere katılmış ve harekât

imkânlarını kaybetmiş orduların ataletini, mevzi harbinin insan ve malzeme yutan

müthiş bir ejder olduğunu müşahede etmişti. Onun harpten evvel düşünüp uygulamaya

koyamadığı “Kara Destroyeri” fikrini, Harbiye Nezaretine, generallere kabul

ettirebilmek için mücadelesine Churchill destek olmuştu. Swinton geniş bir mühendis

ve teknisyen kadrosuyla ilk tankın şekil ve evsafını tespit etmiş ve üretime de

geçilmişti.

* İlk Tank Prototipi - Little Willie

Eylül 1915'te ilk tankın tecrübesi Wembly Parkta (Vembli Park) yapılmış ve

tecrübe olumlu sonuçlanmıştı. Şimdi bu cisme bir isim bulmak gerekiyordu. Birçok

isimler teklif edilmiş ve sonuçta gizlilik bakımından en uygun olan TANK ismi uygun

görülmüştür. Bisley'de Siberie Camp (Siberya Kamp) bölgesinde ilk tank eğitim sahası

kuruldu. Mürettebat, ordu birlikleri içinden ve gönüllüler arasından seçildi. Bu

mürettebat ne için seçildiklerini ve geldiklerini bilmiyorlardı. Zira henüz ortada

kullanacakları silâhları yoktu. İlk eğitim programları piyadecilik, makineli tüfek,

haritacılık, motor tekniği ve 6 paundluk topun kullanılması idi. İlk tank “Mark 1”
 eğitim merkezine geldiği zaman gönüllülerin bir çoğu bu cismi gördükten

sonra bu sınıfa geçmeyi reddettiler. Onlar bu biçimsiz demir kitlesinin yürüyeceğinden

bile şüphe ediyorlardı. Bununla beraber ilk teşkilat kurulmaya başlandı ve bu sınıfa

“Motorlu Makineli tüfek” adı verildi. 27 Temmuz 1917 yılından itibaren bu sınıfın adı

TANK olmuş ve bu suretle bugünkü tank sınıfının temeli atılmıştır.
 

* Savaşan İlk Tank - Mark I

Mark 1 Tankı:
Üretim Tarihi : 1915

Mürettebatı : 8 kişi

Silâhları :1 adet 6 paund'luk top, 4 adet Ağ.Mk.Tf.

Zırh Kalınlığı : 6-12 mm.

Uzunluk : 9,75 m.

Genişlik : 4,15 m.

Yükseklik : 2,45 m.

Ağırlık : 31 ton.

Motor : 105 beygir.

Hareket Sıası : 12 mil (53 Galon ile).

 

Tankın İlk Kullanımı:
 

15 Eylül 1916 sabahı Almanlar, mevzilerini çevreleyen sıralar halindeki tel

örgülerin ve ölüm kusan makineli tüfeklerin emniyeti altında ve aşılmaz zannettikleri

mevzilerinde baskına uğramışlardı. Sabahın erken saatlerinde, hafif puslu bir havada, içi

su dolu bir mermi çukurunda, uykusuzluktan ve yorgunluktan bitkin bir halde bulunan

gözcü Fritch'i, bir hadise canlandırmıştı. Gözlerine inanamıyordu. Asap bozan madeni

gürültüler ve yaklaştıkça büyüyen cisimlerin çukur, hendek, çamur, tel örgü dinlemeden

ilerlemekte olduklarını hayret ve şaşkınlıkla seyrediyordu. Derhal telefonuna sarıldı,

gördüklerini anlatmak istedi. Onunla alay ettiler. Nöbet yerini terk ederek gördüklerini

şifahi olarak anlatmak istedi. Onu korkaklıkla itham ettiler. Çaresiz bu ejderhaları

bekledi ve kısa bir süre sonra Fritch ve yüzlerce arkadaşı bu amansız silâhların paletleri

altında can verdiler. Bu insanlar, çamur ve cesetler arasında ilerleyen, harp tarihinde

büyük bir inkılap yaratan yeni bir harp vasıtasıyla; “TANK” ile tanışmışlardı.

İngilizlerin kısmen eğitim ve teşkilatı tamamlanmış iki tank bölüğü Fransa'ya

geçirilmişti. 10 Eylül 1916 günü bu tanklar trenlerle SOMME cephesine yakın LOOP

istasyonuna indirilmişlerdi. Bu istasyon cepheye 10 mil kadar uzaklıkta idi. İndirme

geceleyin yapılmış ve birlik önceden keşfedilmeyen ve bu birlik tarafından bilinmeyen

bir bölgede toplanmıştı. Ertesi gün taarruzun hazırlanması amacıyla bu bölüklerin

komutanları cephedeki kolordu ve tümen komutanlarını ziyaret etmişlerdir.

Maksat düşman durumu ve arazi hakkında bilgi edinmek ve taarruzu

plânlamaktı. Fakat bölük komutanları isteklerini anlatacak ne bir komutan ne de bir

karargâh subayı bulamadılar. Başkomutanlığın emriyle bir konferans gerçekleştirildi.

Muhtelif sınıf subaylarından ve komutanlarından müteşekkil bu konferansta tank

subaylarına piyadenin taarruz ve topçunun destek plânları şifahi olarak anlatıldı ve

tankların piyadenin taarruz saatinden bir buçuk saat önce harekete geçmeleri

kararlaştırıldı. Bulunulan bölge tank subayları tarafından bilinmiyordu. Ellerinde

bölgenin haritası dahi yoktu. Bu şartlar altında tank subaylarının tek yapabildikleri iş

şoförlere görülebilen arazi kısımlarını göstermek olmuştur.

14-15 Eylül gecesi tanklar taarruz mevziine yaklaşmak için toplanma

bölgesini terk ederek bilinmeyen bir arazide güçlükle ilerlemiştir. Birçok tank yolda

arızalanmış ve bu sebeple 49 tanktan ancak 32 tanesi cepheye varabilmişti. Cepheye 32

tankın varışı evvelce 49 tanka göre yapılmış olan plânın değiştirilmesini gerektirmiş ve

17 tank 14'üncü ve 15'inci kolordulara, 8 tank 30'uncu kolorduya verilmiş ve 7 tank da

ihtiyat kuvvetlerine tahsis edilmişti.

Tanklar piyadenin taarruz saatinden bir buçuk saat evvel harekete geçmişti.

Düşman cephesi kısa bir zamanda yarılmış ve birkaç mil geriye atılmıştı. Fakat ne yazık

ki bu ejderlerin de takati burada tükeniyordu; çünkü benzinleri azalmıştı. Bütün bunlara

rağmen, bu ilk tank taarruzu bir tank taktiğinin doğmasına sebep olmuştu.

Her ne kadar bu silâh baskın tesiri yapmış ve ümit edilmeyen az bir zayiatla,

Alman cephesinin sınırlı bir kısmını yarabilmişse de istenilen netice tam olarak şu

sebeplerle elde edilememişti;

•  Personelin yetersiz eğitim görmüş olması,
• Tankın hareket sığasının azlığı,
• Teknik bakımdan kullanma güçlüğü,
• Tankın kullanılması için bir taktik tespit edilmiş olmaması,
• Tankın kitle halinde kullanılmış olmaması.

İlk tank taarruzunu müteakip bir çok askeri yazarlar şu ana fikir etrafında

toplanıyorlardı; “İngilizler büyük bir askeri baskın imkânını kaybetmişlerdir. Eğer bu

silâh çok miktarda ve zamanında kullanılabilseydi harbin seyri de değişebilirdi.”

Bu görüşlerin gerçeğe uygun olduğu kabul edilebilir. Ancak tankın ilk

yaratıcısı olan Yb.Swinton'un bu silâhın muharebeye sokulması için bir müddet daha

tatbikatlarda denenmesi düşüncesi İngiliz generallerince kabul edilmemiştir. Generaller:

“Böyle bir silâh dost arazisinde değil, gerçek muharebede ve düşmana karşı tecrübe

edilmelidir” tezini savunarak Yb.Swinton'u susturmuşlardır.

Almanlar ise taarruzdan üç ay sonrasına kadar dahi bu taarruzun tesirinden

kurtulamamışlardı. Böyle bir silâha karşı aynı tip bir silâhla karşı koymak fikrini çok

geç ele aldılar. Almanları buna sevk eden ana fikir, onların harbin birkaç ay içinde

biteceğine inanmış olmaları idi. Bu sebepledir ki Ocak 1918 tarihine kadar hiçbir

teşebbüse geçmemişler ve ancak bu tarihte beş tanklık bir kısmı cepheye sürmüşlerdi.

Hatta bu kısmı teftiş eden Mareşal HINDENBURG “Bu araçların fazla bir iş

yapacaklarını zannetmiyorum. Fakat madem ki bir defa yapılmış tabiidir ki biz de

kullanacağız”demişti. Mareşâlin bu silâh üzerindeki güvensizliği bu sınıfı teşkil eden

Alman mürettebat üzerinde çok kötü bir tesir yapmıştı.

Her ne kadar ilk tank taarruzu kısmen başarılı olmuşsa da sevk ve idaredeki

hatalar ve eğitim noksanlığı bariz bir şekilde göze çarpıyordu. Cepheye varabilen

tanktan piyadeye yol açarak ilerlemelerini sağlamış ve düşman mevzilerinde oldukça

önemli tahribat yapmışlardı. 9 tank taarruz eden kuvvetlere katılmamışlarsa da geride

kalan mukavemetlerin temizlenmesinde büyük işler başarmışlardı. Geri kalan 9 tank

arızalanmış, 5 tanesi de tahrip edilmişti. Görülüyor ki, asıl taarruza katılan 9 tanka

rağmen başarılan iş ve alınan netice oldukça iyiydi. Bu taarruzun sonunda şu teknik ve

taktik sonuçlara ulaşılmıştır;

• Tank, etkili bir taktikle kullanılmadığı taktirde bu silâh dramatik bir icattan başka bir mana ifade etmez.
• Tank taktiği geliştirilmeli ve tanklar kitle halinde kullanılmalıdır.
• Eğitim önemli bir faktör olarak ortaya çıkmıştır. Gerek tank ve gerekse desteklediği birlikler müşterek eğitime tabi tutulmalı ve buna gereken önem verilmelidir.
• Tank, teknik bakımdan birçok kısımlarıyla ele alınmalı ve geliştirilmelidir.
• Zırh kalınlığı yeterli değildir.
• Tankın gerisindeki kuyruklu tekerlekler ağır ve mahzurlu görülmüştür.
• Tankın hareket sığası çok azdır.

Kaynak: Türk Ordusunda Zırhlı Birlikler - Teoman Engin